Le leopard et la tortue

Kpaan yɛ naun jesifa blahan.  Và rè yɛ naun zheunsho rɛi sa un jesifa rɔ.  Baì ko shɛì yɛ naun ni à re.  Gɔɔdihi blahan yɛ naun ni à re, nehe un: demur’lɔ ko buyaki rɔ ko mahanzhe rɔ tɔ ko mahankor’lɔ yɛ naun diunnan wa!  Zu ŋaan fana yɛ naun ni à re.

Kpaan yɛ naun je ŋaan fɔra iun zu rɔ un, ijei mɔn rɔ, xlan rɔ, shɛhɛn rɔ, teenkaain rɔ, maaxu rɔ ko je ŋaan kpɛrɛì.  Nka, ɛ̀ɛ̀ naun iun faifɔje rɛi dounta gɔɔra, sanko vɛ̀ɛ̀ wɛri ŋaan taa.

Kpaan ko nun taai jihicɛhɛ nun sa, kuungoo vɛrɛ yɛ naun ni à shɛ.  Jahaunta yɛ naun ni à ko iun fɔɔn rɔ sa shɛ. Ì yɛ naun bɛunnan, fane tun ɲinin yɛ va naun ni ì sa ra.  À ko i nà rɔ sa tun nɛɛ naun gɔɔɔnan kpaki, ɛ̀ɛ̀ fɔ-fɔ, à re yɛ ɲɔn-ɲɔn.  Nehe yɛ dínmiin nɛi, tɛi sa san nɛi yɛ naun foonan fyɛ. Ì tor’lɛi, ko i san nɛi, ko ì si rɛi, ko ì jahaun nɛi sa yɛ naun mawɔɔnan fana.

Sehe sɔhɔn se, kpaan yɛ too noo din i nà raa i : « Mún nè yɛ zheunsho rɛi sa un jesifa rɔ.  Gɔɔdihi blahan yɛ mún i, mún fɔgoo rɔ kparama fɔra sehe o sehe.  Ɲɛ̀ɛ̀ lera naraje rɛi gɔɔra sehe rɔ un,  ɲɛ̀ re yɛ sɛɛɛ na cehen wɛri ŋaan kaa. Fɔira ɲɛ̀ tun nɛi yɛ bara mata rɔ i ro?  Fɔira ɲɛ̀un dínmiin nɛi ma rɔ sa foo yɛ fyɛ, ì jahaun nɛi re yɛ mawɔ ro?  » Kpaan ko i nà rɛɛ i tohoo tɔun, ì yɛ i miiri tɔ shɛ furututu.

Tɔ rè doun, à nà rɛɛ diun à ra i : « Vá wo, vɛ́ɛ́ le kpin tei, katuhu kpin kaker’lɔ bla, ɛ̀ɛ̀ va jaha taara goo rɔ sa ra.  » Kpaan yɛ i ra teen tɔun, ɛ̀ɛ̀  le kpin gaa. Kpin yɛ naun fɔgoo rɔ kparama fɔra iun gɔɔdihi rɔ un. Kpaan yɛ lee bo à shɛ tɔun,  à mahankoro xye woo wooì bora.

Ì yɛ i sii fya.  Kpaan yɛ din kpin ra i : «  Kɔfai kpin!  » Kpin yɛ à ra she i : «  Nba!  Cehen goo vɔun?  Á nà rɔ ro? Dinmiin nɛi ro?  » Kpaan yɛ à ra she i : « Mún nà rɛɛ cehen,  à bɛun sidɔun. À nan fɔgoo foo taara kè.  Nehe yɛ dinmiin nɛi,  ì sa don ra wɔɔ yɛ, ì fane rɔ sa yɛ fɔ fyɛ.  Á raha cehen nɔ un goo vɔun no? »

Kpin yɛ à ra she i :  « Jehen nan ni vɔun.  Mún nà rɛɛ shɛhɛn kɛɛnra.  » Tɔ kpahaun, kpaan yɛ din i : «  Mangara kɔni je ŋaan tiunnan ɲɛ̀ ra,  nka ɲɛ̀ nan cɛrɛma rɛ!  Ɲɛ̀ɛ̀ fɔi rè foo taara sa?  Jan ni á re, ɛ́ɛ́ wove ɲɛ̀ ma ɔ? Tɔun, kpin yɛ i toho, ɛ̀ɛ̀ à dihikun, ɛ̀ɛ̀ i kaker’lɔ jahabora.  Ɛ̀ɛ̀ to tɔ ra furututu.

Tɔ kpahaun, ɛ̀ɛ̀ i ra teeun bɛɛn, à re yɛ i cɛɛn i :  « Mún váun mata rɔ jan nɔ tɔ!  Ɲɔinje rè ra goo yɛ vá ra, nehe naran yɛ vá tahan mata rɔ ma.  Á wo, ɛ́ɛ́ jeì ɲɔn, neheì yɛ fahan tinra fane raa.  »

Kpaan yɛ din i : « Mún nan tɔ ɲɔinje san nɔ goofɔ myɛn ɲɛhɛ. Tɛɛ shera min no?  Á y’à tɔ, fɔ ɛ́ɛ́ wɛri ŋaan bo, á sahan taa, ɛ́ɛ́ tɔ taa kɛ?  » Kpin yɛ din à ra i : «  Tɔ ɲɔinje rɔ taa rɔ nan bɛrɛ bora váun wɛr’laa.  Sɔhɔn rè yɛrɛ naran yɛ fara váun taai rɔ shɛ, katuhu, vá naran yɛ cɛrɛve.  Na mùn y’a wa múun fɔɔn rɔ i, mún lɛɛ tɔ ɲɔinje kɛrɛkɛrɛunma rɔ kpazhe á ra.»

Tɔun, kpaan ko kpin yɛ dɔun le kpin un fɔɔn rɔ i.  Kpaan yɛ i tohoo too dashɛ,  kpin re yɛ dɔn gba rɔ doun, Ɛ̀Ɛ̀ ɲɔinje nun si mabɛn.  Fyɛhɛni, Ɛ̀Ɛ̀ bo gba rɔ doun sɛɛ kaa,  Ɛ̀Ɛ̀ na à ba zhɔn.  Kpaan yɛ sɛɛ rɔ doun je rɛi joo min nehe ra,  à davai yɛ doo. Demuru yɛ naun ni à un, buyaki ni, mahankoro ni, bantan ni, jabibi yɛ va ni.

Kpaan yɛ din i :  « Hɛn! Nun nan ɲɔinje kɛrɛkɛrɛunma kɔni!  Míín a va rɔ rè fɔra ŋ́ ne ɔ?  »

Kpin yɛ din à ra i : « Nun ɲɔinje nun yɛ á fane rɔ tahanra mata rɔ ma.  Vɛ́ɛ́ aun gɔɔdin nɛi fɔra zi ro?  Vyɛ́ yɛ ì ɲɔnra ɔ?» Kpaan yɛ din i : «  Ɲɛ̀ nan gɔɔdin ɲɔnra.  Nun ɲɔinje nun yɛ dínmiin nɛi raha.  Nka, múun dínmiin nɛi nan gɔɔdin ɲɔnra, sabu, ŋ́ nà rɛɛ lera à sa gɔɔ sehe rɔ un.  »

Kpin yɛ din i : « Ni ɛ́ɛ́ à ja, vyɛ́ tun nɛɛ baara, tɔ ko fyɛ rɛɛ ni vyɛ́ din nɛi ra, tɛɛ danra vyɛ́un gɔɔdin ɲɔnvaive rɔ rè un.

Á diun fana, i vyɛ́ bɛun yɛ.  Ni ɛ́ɛ́ din, i fane rɛɛ fahan taa, á wo, ɛ́ɛ́ sho taha, ɛ́ɛ́ duunrajeì taha, ɛ́ɛ́ shɛhɛn taha, ɛ́ɛ́ foo ɲɔn.  Vyɛ́ tɔ kuma ɲɔnra ɔ?  »

Kpaan yɛ din i : «  Ahan. Ɛ́ɛ́ ba ko shɛ vo sho taharama kpɛɛn kpani, tɛɛ baai kɛ, katuhu, sho niin taha roho, à vahara doo. Ɲɛ̀ ro magoo yɛ ni duun naa, katuhu, sehe danra, tɔ rè yɛ naran fɔ shɛ.  » Tɔun, kpin yɛ too diun à ra i : «  Ayiwa, á miirii wove. Ni ɛ́ɛ́ din, i vɛ́ɛ́ cɛrɛve, fɔ ɛ́ɛ́ ɲɔinje vɛr’lè ɲɔn.  »

Kpaan yɛ i miirii tɔun, ɛ̀ɛ̀ i miiri, ɛ̀ɛ̀ i miiri.  Ɛ̀ɛ̀ doo, ɛ̀ɛ̀ din i  : « Mún nan à kpani mún tun nɛɛ ɲinin.  Mún nan à kpani, míín bɛn.  Mún nan à kpani fana, míín ŋnun dínmiin nɛi ja fyɛ kaa,  ì jahaun nɛɛ va mawɔ-wɔɔnan. Míín ki nun ɲɔin je nun ra fyɛ, mún ne yɛ à sin, ni zheema rɛɛ dan fyɛ.  »

Tɔ kpahaun, kpaan yɛ lee cehen, ɛ̀ɛ̀ le din i nà raa i : «  Ŋ́ nà, mahan to mùun mahankor’lɔ ko mùun bantan nɔ, ko mùun demur’lɔ sa gɔɔ rɛ ɔ!  Ɛ́ɛ́ sɔhɔn ra kpɛrɛɛ ba mùn jahan, mììn tɛi ŋɔn.  Ɛ̀ɛ̀ sen kè ra, sehe o sehe, fɔɔn rɔ muhɔnɔ sa sɔhɔi-sɔhɔi wo, ì yɛ va gɔɔdin sɔhɔi ɲɔnra. Mùn wo, mììn shɛhɛn ŋaan taha, mììn foo ŋaan ɲɔn. To, ɛ́ɛ́ fɔ mùun shɛduun nɛi sɔhɔìn gbaanra, mììn tɛi ɲɔnra.  »

Mangara ko à ji jaha ɲama rɔ taan rɔ dihishɛ, ɛ̀ɛ̀ naun tɔ jaha ra, i fan jii yɛ và xlan rɔ un.  Nka, ɛ̀ɛ̀ naun she rehe fɔra i xlan rɔ jahan, ɛ̀ɛ̀ too àun zheema rɔ foo.

Koho sɔhɔi tɔ kpahaun, kpaan yɛ à ja, i và tun nɔ cɛrɛvee. Ɛ̀ɛ̀ à ja, i dínmiin nɛi ma rɔ ɲɔɔin wovee. Ɛ̀ɛ̀ le à ja fana, i vɛ̀ɛ̀ boi rɔ sa fɔra fɔgoo raa zhen nɔ un,  nka và nan bɛnra tɔ kpahaun.  Ɛ̀ɛ̀ din i nà raa, i :  « Sɛrɛve raa, kpin kaker’lɔ bla.  Mùn wo, mììn àun lasiivo rɔ ra toho,  mùn no yɛ ɲɔinjeì ɲɔn,  neheì yɛ fahan tinra mùn ra, Ɛ̀ɛ̀ mùn fane rɔ tahaun bo mata ŋaan ma sehe o sehe.  »

Tɛi ɲɔin je rɛi yɛ kuma zhihi.
À jɔnra rɔ :   A. Tɛi ɲɔinje rɛi yɛ waata rɔ jira mùn un.

À fihira rɔ :   B. Tɛi ɲɔinje rɛi yɛ fane rɔ ra tahanra mata rɔ jahan.

À zhihira rɔ : C. Tɛi ɲɔinje rɛi yɛ fahan nɔ tinra fane raa.

Ɲɔinje kaun nɔ rè yʼà tora, mùn cɛrɛma yɛ to, mùn no yɛ fahan taa ro?  Á ko aun fɔɔndounni nɛi magoo yɛ ɲɔinje ra, nehe yɛ fahan nɔ tinra í ra, jaha rehe re, í yɛ i fɔgoo rɔ foo taa, í re yɛ blave.  Vyɛ́ wo, vyɛ́ɛ́ ɲɔinje ɲɔn, nehe yɛ ki mata rɛi jahanbai. Á wo, ɛ́ɛ́ ɲɔinje ɲɔn, nehe yɛ fahan tinra á ra.

Tɔ rè jaha rɔ i, kpin yɛ foo savabu, kpaan ko i nà rɔ ko i din nɛi un mata rɛi sa yɛ do,  ì yɛ cɛrɛve.  Tɛɛ na à taa, à nan wɔ jɔhɔtɔrɔgba ra jehe un.  Nun y’à kpazhera fana,  i mùn wo, mììn ɲɔinje rɛi un fyanra je nafanmaì kaa.